Gustav Landauer

Revolutie

Voorwoord Matthias Lievens

Inleiding Siegbert Wolf

Vertaling en biografisch nawoord Johny Lenaerts

Gustav Landauer (1870-1919) is één van de meest creatieve, fascinerende en raadselachtige figuren uit de anarchistische traditie. Zijn krachtige persoonlijkheid en visionaire schrijfstijl hebben een betoverend effect. Zijn betrokkenheid in een sleutelperiode in de geschiedenis van het socialisme en zijn martelaarsdood als revolutionair na de mislukking van de opstand in München in 1919 maken van hem een cultfiguur. Als inspirator van Walter Benjamin en Martin Buber speelt hij een belangrijke rol in de Duitse intellectuele geschiedenis van het begin van de twintigste eeuw. Honderd jaar na zijn dood is Landauer in brede linkse milieus echter een vergeten figuur. Zijn teksten zijn moeilijk, maar behoren tot de meest ontroerende en uitdagende die het anarchistisch socialisme heeft voortgebracht. Daarom is het zo belangrijk dat zijn werk opnieuw beschikbaar wordt, ook in het Nederlands.

Binnen het socialistische denken neemt Landauer een absoluut unieke positie in. Hij is wars van het ‘wetenschappelijk’ socialisme van de marxisten: zijn maatschappijkritiek en zijn argumentatie voor het socialisme zijn niet gebaseerd op de wetenschappelijke bewijsvoering dat het kapitalisme onhoudbaar is en tot crisis zal leiden. Maar ze berusten evenmin op morele principes van rechtvaardigheid of mensenrechten, gelijkheid of vrijheid, zoals in het ‘ethisch’ socialisme. Noch zijn ze gebaseerd op het idee dat kapitalisme dominantie en depolitisering met zich meebrengt en dat pas in het socialisme mensen echt politiek zullen kunnen participeren, zoals in wat je het ‘politiek’ socialisme zou kunnen noemen.
Zijn maatschappijkritiek en revolutionaire visie vertrekken van heel andere uitgangspunten. De sleutelkwestie is betekenis of ‘zin’: het leven in het moderne kapitalisme is betekenis- of zinloos.  Revolutie is het streven naar nieuwe, betekenisvolle verbanden tussen mensen en met de natuur. Je zou het een zingevingssocialisme kunnen noemen, of in de terminologie van Landauer zelf: een socialisme van de ‘geest’. Die eigenzinnige invulling van het socialisme heeft wortels in het joods messianisme, de christelijke mystiek, de anti-autoritaire traditie van Etienne de la Boétie tot Kropotkin, en het romantische denken over geschiedenis.
Landauer produceerde geen academische filosofie. Zijn werk is eerder visionair, het wil mensen in beweging brengen, hen op een andere manier naar zichzelf leren kijken. Toch zit er een diepe coherentie in, die het fascinerend maakt. Op basis van de notie van de geest ontwikkelt Landauer een originele visie op de geschiedenis, ontwikkelt hij nieuwe theorieën van de staat, het volk, en de intellectuelen, en geeft hij een heel eigen invulling aan het anarchistische socialisme.

Binnen het socialistische denken neemt Landauer een absoluut unieke positie in. Hij is wars van het ‘wetenschappelijk’ socialisme van de marxisten: zijn maatschappijkritiek en zijn argumentatie voor het socialisme zijn niet gebaseerd op de wetenschappelijke bewijsvoering dat het kapitalisme onhoudbaar is en tot crisis zal leiden. Maar ze berusten evenmin op morele principes van rechtvaardigheid of mensenrechten, gelijkheid of vrijheid, zoals in het ‘ethisch’ socialisme. Noch zijn ze gebaseerd op het idee dat kapitalisme dominantie en depolitisering met zich meebrengt en dat pas in het socialisme mensen echt politiek zullen kunnen participeren, zoals in wat je het ‘politiek’ socialisme zou kunnen noemen.
Zijn maatschappijkritiek en revolutionaire visie vertrekken van heel andere uitgangspunten. De sleutelkwestie is betekenis of ‘zin’: het leven in het moderne kapitalisme is betekenisloos of zinloos.  Revolutie is het streven naar nieuwe, betekenisvolle verbanden tussen mensen en met de natuur. Je zou het een zingevingssocialisme kunnen noemen, of in de terminologie van Landauer zelf: een socialisme van de ‘geest’. Die eigenzinnige invulling van het socialisme heeft wortels in het joods messianisme, de christelijke mystiek, de antiautoritaire traditie van Étienne de la Boétie tot Kropotkin, en het romantische denken over geschiedenis.
Landauer produceerde geen academische filosofie. Zijn werk is eerder visionair, het wil mensen in beweging brengen, hen op een andere manier naar zichzelf leren kijken. Toch zit er een diepe coherentie in, die het fascinerend maakt. Op basis van de notie van de geest ontwikkelt Landauer een originele visie op de geschiedenis, ontwikkelt hij nieuwe theorieën van de staat, het volk, en de intellectuelen, en geeft hij een heel eigen invulling aan het anarchistische socialisme.

De Leuvense politiek filosoof Matthias Lievens schreef een verhelderende en onmisbare inleiding.
 

Kelderuitgeverij