Ron Blom

De Oorlog, voor de mensen een tragedie

De Provinciale Arbeiders- en Soldatenraad tijdens de Eerste Wereldoorlog in Friesland

De idealen van de Franse Revolutie vormden een
belangrijke inspiratiebron voor de socialistische beweging. Alleen vrijheid, gelijkheid en broederschap, gebaseerd op de volksmassa’s van arbeiders, boeren en soldaten, zou leiden tot werkelijke bevrijding.
Van oudsher is het antimilitarisme een belangrijk thema geweest in de socialistische beweging, omdat de staat en het kapitaal op het militarisme steunden. Dat antimilitarisme leefde sterk in Friesland, vooral door de invloed van Domela Nieuwenhuis op de Friese (land)arbeiders.
De provincie Friesland kende in die tijd een opvallend groot aantal dienstweigeraars en de agitatie tegen het militarisme en de propaganda voor het dienstweigeren was er erg belangrijk.
In het anarchistische blad De Arbeider kreeg dienstweigeren veel aandacht. Maar ook de discussie of antimilitaristische agitatie en socialistische propaganda onder de arbeiders in soldatenpak niet de voorkeur had, zoals het communistische blad De Tribune meende, vulde de kolommen in deze bladen.
Aan het eind van de Eerste Wereldoorlog meenden veel anarchisten en socialisten dat ze op de drempel stonden van een revolutionaire omwenteling van de maatschappij en in navolging van de sovjets in het Rusland van 1917 en de radenrepublieken in Duitsland ontstonden ook in Nederland arbeiders- en soldatenraden.
Met name in Friesland hadden deze raden een bijzondere rol in de arbeidersbeweging.
Opmerkelijk genoeg, waren het vooral dienstweigeraars die, naast gedemobiliseerde soldaten, een belangrijke rol speelden bij het ontstaan van deze arbeiders- en soldatenraden.


Ik weet van gemobiliseerden die te kennen gegeven hebben: ‘als het oorlog wordt, kunnen wij niet meedoen.’ Hun superieuren hebben hun verklaring met minachtend schouderophalen beantwoord of er hen openlijk om gehoond.
Hun medesoldaten hebben gezegd: ‘Waarom niet kerel? Schiet in de lucht en geef je zelf dadelijk over. Dat doen wij ook.’
Ds Jan Sevenster uit Beetgum

Alcohol en militarisme werden door de plaatselijke activisten in een adem genoemd: ‘Beiden, en het militarisme en de
alcohol zijn twee groote parasieten die knagen aan de welvaart der volkeren over de geheele wereld.’ Meinte Ringia

‘Het werd een tijd van voortdurende strijd en inzet. Het bracht ook veel mooie dingen mee; het gezamenlijk strijden en gezamenlijk genieten. Er ontstond vooral onder jongeren, een groot idealisme.
We zouden een betere maatschappij bouwen […] De jeugdbeweging bloeide en het verenigingsleven. Zang- en toneelclubs. Zangersfeesten, fietstochten, de natuur in; waarbij steeds de alcohol werd geweerd.’
Ti(e)nus Veenstra

Tinus Veenstra nam actief deel aan het verzet in de Tweede Wereldoorlog en bood onderdak aan velen, waaronder joden. Hij werd hiervoor gearresteerd en gefolterd. Net als in 1918 kon hij toen vaststellen: ‘Voor de machthebbers is oorlog een spel, voor het volk een tragedie.’






184 pag, geïllustreerd (foto's)
EAN 978 90 79395 33 0
Prijs € 17,00, Porto € 4,40

> fragment